«ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ», μια άλλη ανάγνωση.

«ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ», μια άλλη ανάγνωση.
Πώς να αρχίσει κανείς; Πώς ν’ αντιμετωπίσει τους διθυράμβους; Είναι τόσο σαρωτικό το κύμα των επαίνων για το βιβλίο και των εγκωμιαστικών κριτικών για την ταινία του Φρανσουά Μπεγκοντό, που διστάζεις να σταθείς απέναντι και αναρωτιέσαι μήπως κάνεις λάθος. Εσύ που σου σύστησαν ότι ως εκπαιδευτικός, ΠΡΕΠΕΙ να διαβάσεις το βιβλίο, ΠΡΕΠΕΙ να δεις την ταινία, ΠΡΕΠΕΙ να χειροκροτήσεις τον κ. Μπεγκοντό που δρα «ανάμεσα στους τοίχους» ενός σχολείου σε μια «σκληρή» εργατική συνοικία του Παρισιού, όπου οι περισσότεροι μαθητές είναι μετανάστες ή παιδιά μεταναστών. Είναι παιδιά που η καταγωγή τους ξυπνάει μνήμες μιας όχι και τόσο παλιάς αποικιοκρατικής πολιτικής που τα είχε όλα, πολέμους, σκλαβοπάζαρα, δολοφονίες και κατοχή εδαφών που καταλάμβαναν το 8% του παγκόσμιου χάρτη κάποτε. Και βέβαια δεν ήταν μόνο η Γαλλία, κάθε χώρα που θεωρούσε ότι υπερτερεί σε «πολιτισμό» τα τελευταία 2500 χρόνια, ξεκίναγε για κατακτήσεις σε χώρες που η φτώχεια απέκλειε κάθε δυνατότητα αντίστασης στο βίαιο «εκπολιτισμό» τους. Θαρρείς και ήλθε τώρα η ώρα της εκδίκησης για τον επεκτατισμό του Δυτικού «πολιτισμού», όπου πια οι κάτοικοι των φτωχών χωρών ταξιδεύουν χιλιάδες μίλια για να κατοικήσουν και να επιβιώσουν σε αφιλόξενα εδάφη, όπου βέβαια είναι ανεπιθύμητοι από τους απογόνους των αποίκων που κάποτε καταλήστευαν τις χώρες τους.
Οι σύγχρονες δημοκρατικές παιδαγωγικές αντιλήψεις επιβάλλουν ευτυχώς την ένταξη των παιδιών των μεταναστών στα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών υποδοχής, με όσα προβλήματα για την «ομαλή» λειτουργία των σχολείων και αν αυτό συνεπάγεται, αλλά η περιθωριοποίηση των οικογενειών τους σε συνοικίες «γκέτο» δημιουργεί αναπόφευκτα και σχολεία με την πλειοψηφία των μαθητών να έχουν ήδη προδιαγεγραμμένη πορεία: σχολική αποτυχία, ανύπαρκτη αυτοεκτίμηση, ανεργία, υποαπασχόληση, έλλειψη κοινωνικής φροντίδας, εξαρτήσεις, παραβατική συμπεριφορά, κοινωνική απομόνωση, προσωπική και επαγγελματική αποτυχία.
Σκληρά παιδιά, ατίθασα, κακοί μαθητές, αδιάφοροι, αντικοινωνικοί… Σε ένα τέτοιο σχολείο αναφέρεται και ο κ.Μπεγκοντό. Πώς να διδάξεις εκεί; Μα να η λύση, μας την προτείνει στο βιβλίο του!. Θα είσαι σκληρός, είρων, θα προσβάλλεις, θα υποτιμάς, θα δυσανασχετείς μέχρι να τελειώσει η χρονιά και να ηρεμήσεις.
Γιατί αυτά κάνει ο κ. Μπεγκοντό, ως «παιδαγωγός». Μας λένε στις περιγραφές στα οπισθόφυλλα και στα διαφημιστικά φυλλάδια: «Ρίχνεται με ενθουσιασμό στη δουλειά του, χτίζει γέφυρες με τους δύσκολους μαθητές του και αναπτύσσει σχέσεις με τους συναδέλφους του. Διατηρεί στην τάξη μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αξιοπρέπειας. Απορρίπτει τη σοβαροφάνεια και τον αυταρχισμό». Θα τα δούμε όλα αυτά… πώς τα «καταφέρνει»… δεν ξέρω αν μπορούμε να συμφωνήσουμε στο ελάχιστο με τις μεθόδους του που παροτρυνόμαστε ΟΛΟΙ οι εκπαιδευτικοί του κόσμου να θαυμάσουμε !!!
Σταχυολογώ λοιπόν παραδείγματα συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού κ. Μπεγκοντό (πολλά λείπουν από την ταινία για ευνόητους λόγους)
Την ΠΡΩΤΗ μέρα σχολείου σε μαθητή:
«Γυρνάς πίσω και χαμογελάς σαν ηλίθιος… θα’ χεις χοντρό πρόβλημα, ο χαμένος θα’ σαι συ» («παιδαγωγική» απειλή)
«Τριγύριζα ανάμεσα στα θρανία, βαριόμουν…» (η βαριεστημάρα είναι οιωνός για ένα επιτυχημένο μάθημα)
Μιλάει η Αλισά …. Ο κ. Μπεγκοντό γράφει «Γαμώτο» (αγανάκτηση που μίλησε η μαθήτρια»)
«Ευέξαπτος λόγω Δευτέρας, της πήρα το τετράδιο». Από τους καθηγητές που δουλεύουν 4 μέρες όπως ο κ. Μπεγκοντό (μας το έκανε γνωστό στην εισαγωγή ότι τις Παρασκευές δεν δούλευε), τις Δευτέρες βέβαια δεν πρέπει να έχουμε την απαίτηση να μην έχουν τα νεύρα τους!!
Στη Ντιάνκα μια μέρα που ο καθηγητής πάλι νύσταζε (γράφει «Μού έλειπε ύπνος»)
«Είσαι ηλίθια, Θεέ μου, είναι απίστευτο πόσο ηλίθια είσαι»
«Μη με προσβάλλετε…»
«Εάν μου κάνει κέφι, μπορώ να σε προσβάλλω, μακράν κατέχεις τον τίτλο της πιο ηλίθιας μαθήτριας»
Αλλού: «Τώρα το βουλώνεις γιατί δεν θα έχουμε καλά ξεμπερδέματα»
Έχουμε βέβαια και περιαυτολογία. «Μόνο κάποιοι πολύ μορφωμένοι, όπως εγώ για παράδειγμα….»
Χειρονομίες; Και από αυτές έχουμε, μαζί με οργή, αγανάκτηση, εκσφενδονίζει και τσάντες!!!)
«Πίεσα το χέρι του …
-Ε, κοντά τα χέρια σας…
-Κάθισε κάτω … Εσύ πήγαινε στη θέση σου, όχι εκεί, στο βάθος.
Τον έσπρωχνα στην πλάτη. Άρπαξα τα λουριά της τσάντας του που προσγειώθηκε με δύναμη σ’ ένα θρανίο στη γωνία.
-Γιατί τα βάζετε μαζί μου;
-Θα τα βάλω μ’ όποιον θέλω. Ποιος είναι ο καθηγητής, εσύ ή εγώ;» (ο νόμος του ισχυρού).
Σε άλλο σημείο η οργή περισσεύει (και στην ταινία) «Έδωσα μια κλωτσιά σε μια καρέκλα που αναποδογύρισε»
Αλλού: «Ένιωθα το αίμα να μου ανεβαίνει στο κεφάλι…»
Μια μαθήτρια γράφει αυτά που της έμαθε ο κ. καθηγητής με τη συμπεριφορά του: «Ένας έφηβος μαθαίνει σιγά σιγά να σέβεται τους καθηγητές μέσα από τις ΑΠΕΙΛΕΣ τους…»
Το αποκορύφωμα, λέει «τσούλες» δυο μαθήτριες που έκαναν το λάθος να μην είναι στα 14 χρόνια τους τόσο σοβαρές ή σοβαροφανείς στο σύλλογο, και ούτε λόγος για συγγνώμη. Μάλιστα λέει στη μία («έσφιξα τα δόντια και έβγαλα ένα γρύλισμα») ότι είναι για κλάματα που προσβλήθηκε, γιατί, προσέξτε, δεν την είπε «τσούλα» αλλά ότι φέρεται «σαν τσούλα». Αυτό δεν πειράζει μια 14χρονη έφηβη, είναι ασήμαντο κατά τον κ.Μπεγκοντό.
«Καλή και διδακτική» η αναφορά στο μαθητή που χτύπαγε την πόρτα και δεν του άνοιγαν να τον ακούσουν και που του έκλειναν την πόρτα στα μούτρα.
Η κοροϊδία και ειρωνεία στους διαλόγους είναι συνεχής, οι μαθητές παραπονιούνται συνέχεια. Λέξεις όπως «ηλίθιε, ανόητε, βλάκα, σκασμός» το συναντάμε κάθε δυο τρεις σελίδες παρακάτω, φαντάζομαι ότι οι «παιδαγωγικές» αυτές βρισιές και ειρωνείες ήταν πολύ περισσότερες στη διάρκεια μιας ολόκληρης χρονιάς, αλλά δεν έφτανε ο χώρος να τις περιγράψει όλες.
Δεν φτάνουν αυτά, αλλά έχουμε και χειρότερα. Λέει σε μια μαθήτρια που είχε χαιρετίσει μια φίλη της και καθυστέρησε: «Εγώ για τα γκομενάκια που το παίζουν κάπως (!) δε δίνω μία…»
Έχει και αλατοπίπερο με σεξουαλική χροιά το κείμενο!!!
Για μια καθηγήτρια, τη Ζεραλντίν, ο συγγραφέας νιώθει την ανάγκη να μας περιγράψει με σεξιστικό χυδαίο λόγο τα στήθη της σε δυο σημεία του βιβλίου (ντρέπομαι να αντιγράψω ότι λέει, δείτε τις σ.125 και 152) ενώ δε διστάζει να μιλάει και για τις μαθήτριες ανάλογα, μας συζητάει για μια μαθήτρια που έφυγε και παρατηρούσε τους γοφούς της που δεν θα ξανάβλεπε!!! (σ. 161) Απίστευτο! Απαράδεκτο! Εξοργιστικό. Τα έκρυψε στο φιλμ βέβαια, ο κ. Μπεγκοντό και δεν σχολιάστηκαν από τους κριτικούς του βιβλίου επίσης.
Παρακάτω λέει σε μαθητή (μάλλον για να του ανεβάσει την αυτοεκτίμηση!!)
«Η ζωή σου είναι ένα μεγάλο τίποτα, Ντικό».
Σε άλλο σημείο στο αίτημα του ίδιου μαθητή να αλλάξει τάξη (με αυθάδεια και κακό τρόπο ο μαθητής λέει ότι η τάξη «ζέχνει»), απαντάει «παιδαγωγικά» (δηλαδή με χειρότερο τρόπο) : «Είναι επειδή είσαι κι εσύ μέσα!!!» Βαριά κουβέντα κ. Μπεγκοντό. Ξέρετε να τσακίζετε με τη γλώσσα. Βέβαια διδάξατε το μαθητή σας συμπεριφορά και σας απάντησε αμέσως με τα ίδια τα λόγια σας, να είστε ευχαριστημένος.
Και δεν έχει τέλος αυτό το πανηγύρι…. Άκρατος συμπεριφορισμός, πιπεράτοι διάλογοι για λαϊκή κατανάλωση, απειλές, υποτιμήσεις, βρισιές, ειρωνείες, ενώ αντίθετα σπανίζουν οι ενθαρρύνσεις και οι έπαινοι προς τους μαθητές. Τι θα κάναμε ως γονείς των παιδιών αυτών; Θα αναγνωρίζαμε τον κ. Μπεγκοντό ως «παιδαγωγό» και θα του εμπιστευόμασταν τα παιδιά μας; Βέβαια οι γονείς των συγκεκριμένων παιδιών δεν έχουν και πολλές επιλογές, ούτε τη γλώσσα δεν ξέρουν, οπότε συνήθως ο κ. Μπεγκοντό δρα ανενόχλητος, χωρίς να ανησυχεί για τις αντιδράσεις τους.
Όσο για τον τίτλο «Ανάμεσα στους τοίχους» που επέλεξε ο κ. Μπεγκοντό, τίτλος που θα άρμοζε ίσως για την περιγραφή της ζωής μέσα σε μια φυλακή, η συμπεριφορά του δείχνει ότι βλέπει το ρόλο του σαν ένα σωφρονιστικό υπάλληλο μέσα σε ένα κλειστό στην κοινωνία χώρο, όπου μαζεύτηκαν κάθε λογής περιθωριακοί και έτσι τους αρμόζει η προσβλητική και απαξιωτική συμπεριφορά. Και τέτοια συμπεριφορά δείχνει στις ευαίσθητες εφηβικές ψυχές των μαθητών, δείχνοντάς τους από τα 12-14 χρόνια τους ότι η κοινωνία μας τους απορρίπτει. Για την αυτοεκπληρούμενη προσδοκία δεν του μίλησε ποτέ κανείς προφανώς. Τα «είσαι ένα τίποτε… είσαι ηλίθιος …» κ.ά. θα ήθελε να μας εξηγήσει ο κ. Μπεγκοντό, πώς θα βοηθήσουν τους μαθητές του;
Πείτε μου τώρα αγαπητοί συνάδελφοι: Ισχύουν τα εγκωμιαστικά σχόλια που βλέπουμε στα οπισθόφυλλα των βιβλίων και στα διαφημιστικά φυλλάδια του φιλμ; Να ένα εύκολο quiz λίγων ερωτήσεων: Ο κ. Μπεγκοντό ρίχνεται με ενθουσιασμό στη δουλειά του; χτίζει γέφυρες με τους δύσκολους μαθητές του; Διατηρεί στην τάξη μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αξιοπρέπειας; Απορρίπτει τη σοβαροφάνεια και τον αυταρχισμό; Σέβεται τους συναδέλφους του (π.χ. τη Ζεραλντίν);
Θα μου πείτε δεν κρίνω τη συμπεριφορά των μαθητών. Ποια όμως μαθητική αταξία θα δικαιολογούσε την παραπάνω προσβλητική και υποτιμητική για τις εφηβικές ψυχές συμπεριφορά, και μάλιστα για παιδιά που βιώνουν ήδη κοινωνικό αποκλεισμό από τη σύγχρονη κοινωνία και μύρια όσα οικονομικά και οικογενειακά προβλήματα; Ευάλωτα παιδιά στην πιο δύσκολη ηλικία που για να ανοίξουν τα φτερά τους χρειάζονται να τους δείχνουμε σεβασμό, εκτίμηση, αγάπη, να τους μιλάμε με ευπρέπεια και να τους υπολογίζουμε σαν να ήταν τα δικά μας παιδιά. Αν καταφέρουν κάτι οι κ.κ. Μπεγκοντό με βρισιές και ειρωνείες, θα είναι πρόσκαιρο, επίπλαστο, ασήμαντο και στη ροή του χρόνου θα οδηγήσει σε ενίσχυση αρνητικών συμπεριφορών, συχνά παραβατικών που θα κοστίσει στα παιδιά αυτά το μέλλον τους. Γιατί η λεκτική βία (προσβολές και ύβρεις) είναι ίσως χειρότερη και από τη σωματική (που υπήρξε περιορισμένα και αυτή στο βιβλίο) και βάζει ανυπέρβλητα σ’ αυτές τις ηλικίες εμπόδια στην προσωπική ανάπτυξη και βελτίωση των μαθητών και τους οδηγεί στην περιθωριοποίηση, την απογοήτευση, την παραίτηση και συχνά σε αναζήτηση άλλων χώρων δράσης και έκφρασης από το σχολείο με δυσάρεστες συνέπειες για το μέλλον τους.
Όσο για το βραβείο «France Culture/ Télérama» που πήρε το βιβλίο, αυτό χορηγείται όχι από κάποια ακαδημαϊκή αρχή ή μια ένωση συγγραφέων ή από κρατική υπηρεσία αλλά από ένα ραδιοφωνικό σταθμό (France Culture) και ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με το τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό πρόγραμμα (Télérama).
Αν δούμε τις εγκωμιαστικές κριτικές του φιλμ και του βιβλίου, θα δούμε ότι οι κριτικοί βέβαια δεν είναι εκπαιδευτικοί, αλλά δημοσιογράφοι, κριτικοί κινηματογράφου, ηθοποιοί, άνθρωποι καθόλα σεβαστοί και άξιοι στη δουλειά τους. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση, κρίνουν το περιτύλιγμα και όχι το περιεχόμενο. Ίσως παρασύρονται από τη σκηνοθεσία, τη φωτογραφία, την ηθοποιία, όχι του κ. Μπεγκοντό, αλλά των μικρών μαθητών που γεμίζουν με τη φρεσκάδα και τη ζωντάνια τους ευχάριστα το χρόνο μας. Επειδή όμως δεν μπορούν να κρίνουν εκπαιδευτικές μεθόδους, αλλά μπορεί και να πιστεύουν ότι έτσι πρέπει να φέρονται οι εκπαιδευτικοί με βάση ίσως κακές εμπειρίες από την παιδική τους ηλικία αλλά και επηρεασμένοι από τη ρατσιστική κοινωνία μας που περιθωριοποιεί τα παιδιά αυτά των προσφύγων, ας μην δίνουν και κατευθύνσεις προς τους ανά τον κόσμο εκπαιδευτικούς να δουν το φιλμ και να διαβάσουν το βιβλίο για να βελτιώσουν την παιδαγωγική συμπεριφορά τους, όπως εμμέσως εννοούν. Η Παιδαγωγική Επιστήμη έχει εξελιχθεί πάρα πολύ για να χρειάζονται παροτρύνσεις από μη ειδικούς για εφαρμογή στην πράξη απλοϊκών αυτοσχέδιων συμπεριφοριστικών μεθόδων, όπως αυτές που υιοθετούνται από τον κ. Μπεγκοντό, σαν απόηχοι ίσως των αντίστοιχων μεθόδων της εποχής που αυτός ήταν στα θρανία και όπου οι μέθοδοι ίσως ήταν βάρβαρες και ατιμωτικές και προφανώς του άφησαν κάποια κατάλοιπα που δυστυχώς πληρώνουν οι μαθητές του.
Λοιπόν, κ. Μπεγκοντό, εσείς τώρα πια φύγατε από τα δύσκολα, πήρατε έξυπνα την οδό της δόξας και των χρημάτων και τώρα πουλήσατε περισσότερα βιβλία από πολλούς δασκάλους μας παιδαγωγούς και κάνατε περισσότερα εισιτήρια από καταξιωμένους ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Να ξέρετε ότι κ. Μπεγκοντό, ότι το 99,99% των πρώην συναδέλφων σας δεν πιστεύουν στις μεθόδους σας, την εύκολη οργή σας, την υποτιμητική, υβριστική, απαξιωτική γλώσσα σας (αν και φιλόλογος!!), την αντιπαιδαγωγική συμπεριφορά σας. Πιστεύουν στην αντιμετώπιση των μαθητών (άσχετα από το χρώμα τους και την καταγωγή τους) με σεβασμό και εκτίμηση, με προσδοκίες και με αγωνία για την εξέλιξή τους, γιατί από αυτούς μόνο μπορούν να περιμένουν να γίνει η κοινωνία μας καλύτερη.
Η ιδέα σας ήταν επιτυχημένη και κυρίως αποδοτική, αλλά πρέπει να ξέρετε ότι ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι ρόλος «ΗΘΟΠΟΙΩΝ» με την ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΩΣ ΣΗΜΑΣΙΑ της λέξης, μέσα στα σχολεία και όχι στο σινεμά. Γι αυτό και στη νέα σας δουλειά, ξεχάστε την προηγούμενη ζωή σας στα σχολεία, αν και κάποιοι μαθητές σας δεν θα την ξεχάσουν εύκολα, θα θυμούνται τις προσβολές και ατιμώσεις. Να είστε σίγουρος όμως ότι οι επόμενοι δάσκαλοί τους θα είναι κοντά τους να τους βοηθήσουν (ειδικά αν διαβάσουν το βιβλίο σας).