ΓΡΙΠΗ και ΚΑΠΝΙΣΜΑ: ΔΥΟ ΚΑΛΟΙ ΦΙΛΟΙ

Ο ιός της γρίπης με μεγέθυνση 100.000 φορές με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο (από την Wikipedia)

Παρόλο που είναι καλά τεκμηριωμένες και γνωστές οι βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία του ανθρώπου, είναι σκόπιμο και επίκαιρο να συζητηθούν τώρα οι τυχόν συσχετίσεις του με τη μετάδοση, νόσηση και βαρύτητα της νόσησης από τη «νέα γρίπη». Και χρειάζεται αυτό να γίνει με βάση έγκυρα ιατρικά ερευνητικά δεδομένα ώστε η ενημέρωση να είναι αξιόπιστη και αποτελεσματική. Θα αναφέρω λοιπόν επίσημες απόψεις ιατρικών φορέων και αποτελέσματα μεγάλων κλινικών μελετών που αφορούν τη συσχέτιση του καπνίσματος με τα ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΛΟΙΜΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ και ειδικότερα με τη ΓΡΙΠΗ, που φυσικά ταυτίζεται με τη «νέα γρίπη» όσον αφορά τα επιδημιολογικά και κλινικά χαρακτηριστικά, όπως αποδείχτηκε εξάλλου σε περιόδους παλαιότερων επιδημιών.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ.

Βαρύνουσα σημασία έχουν οι απόψεις και οδηγίες του CDC (Center for Disease Control and Prevention) (http://www.cdc.gov/), του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αλλά και δεκάδων άλλων υγειονομικών φορέων. Συνιστάται λοιπόν από όλους με αφορμή την πανδημία της νέας γρίπης: ΑΝ ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ ΝΑ ΚΟΨΕΤΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ, ΤΩΡΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΩΡΑ.

Το κάπνισμα προκαλεί την τοπική αποδυνάμωση και δυσλειτουργία του ανοσολογικού συστήματος, δηλαδή ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ στο αναπνευστικό σύστημα και γι αυτό οι καπνιστές παθαίνουν πιο συχνά ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού (ΓΡΙΠΗ, ΚΡΥΟΛΟΓΗΜΑΤΑ, ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ).

Πολλές έρευνες αποδεικνύουν την αυξημένη επίπτωση (περισσότερα κρούσματα) ΕΙΔΙΚΑ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ σε καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές.

Η ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ από τις αναπνευστικές λοιμώξεις και ειδικά και από τη γρίπη είναι βαρύτερη στους καπνιστές. Η αυξημένη συχνότητα και βαρύτητα των λοιμώξεων αυτών έχει επιβεβαιωθεί και σε μελέτες σε νεαρά άτομα.

Επίσης μια επικίνδυνη επιπλοκή της γρίπης, η ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ είναι συχνότερη σε καπνιστές.

Το κάπνισμα, όπως είναι γνωστό, σχετίζεται με χρόνιο βήχα, δυσκολία στην αναπνοή και άσθμα στα παιδιά και με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (δύσπνοια, χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα) στους ενηλίκους. Οι ασθενείς με τα παραπάνω συμπτώματα και παθήσεις παθαίνουν συχνότερα γρίπη και η νόσος σ’ αυτούς είναι βαρύτερη.

Συνολικά, υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ από τη γρίπη σε καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Δηλαδή υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος ΝΑ ΠΕΘΑΝΕΙ κανείς αν πάθει γρίπη αν είναι καπνιστής.

Οι καπνιστές λοιπόν που έρχονται σε επαφή με τον ιό της γρίπης (αν π.χ. νοσήσουν οι ίδιοι ή μέλη της οικογένειας τους ή φίλοι τους) πρέπει να σταματήσουν άμεσα το κάπνισμα και όσοι ΔΕΝ καπνίζουν πρέπει να αποφεύγουν τους καπνιστές. Προφανώς συνιστάται η διακοπή του καπνίσματος και επίσης ο εμβολιασμός των καπνιστών κατά του ιού της γρίπης και του πνευμονιοκόκκου, ως ανήκοντες σε ομάδα υψηλού κινδύνου για αναπνευστικές λοιμώξεις και επιπλοκές τους.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ για τη συσχέτιση του καπνίσματος με τη γρίπη και άλλες σοβαρές αναπνευστικές λοιμώξεις (πνευμονία και φυματίωση)

Θα συνοψισθούν παρακάτω μερικές έρευνες από δεδομένα επιστημονικών δημοσιεύσεων.
Είναι χρήσιμο να δώσουμε αρχικά (όσο γίνεται πιο απλά) μερικές λεπτομέρειες για το είδος των ανατομικών και λειτουργικών βλαβών που προκαλεί το κάπνισμα μόνο του και σε συνδυασμό με λοίμωξη από τον ιό της γρίπης. Κατά το κάπνισμα (ακόμη και το παθητικό) υπάρχει ερεθισμός και μείωση της τοπικής άμυνας στις αναπνευστικές οδούς που προδιαθέτουν σε νόσηση, και μάλιστα βαρύτερη από ιούς και μικρόβια. Προκαλούνται έντονες και τραυματικές βιολογικές φλεγμονώδεις διαδικασίες που οδηγούν σε βλάβη των αεραγωγών και των κυψελίδων των πνευμόνων που είναι δύσκολα αναστρέψιμες και μόνο στα αρχικά στάδια του καπνίσματος.

Σε πρόσφατη μελέτη (Yale University. "Why Cigarette Smoke Makes Flu, Other Viral Infections Worse." ScienceDaily 25 July 2008) οι ερευνητές έδειξαν γιατί οι αναπνευστικές λοιμώξεις όπως η γρίπη που είναι συνήθως ήπιες σε μη καπνιστές μπορεί να είναι πολύ βαριές σε καπνιστές. Ο οργανισμός αντιδρά με φλεγμονή εναντίον του ιού της γρίπης και άλλων αναπνευστικών ιών και κατά τη φλεγμονώδη διαδικασία είναι φυσικό να καταστρέφονται κάποια κύτταρα και ιστοί του αναπνευστικού συστήματος που επιδιορθώνονται αργότερα κατά την ανάρρωση. Όταν όμως υπάρχει πέραν του ιού της γρίπης και άλλος ένας επιπρόσθετος σοβαρός ερεθιστικός παράγων όπως ο καπνός, τότε η φλεγμονή είναι πολύ πιο έντονη, το τοπικό αμυντικό σύστημα του αναπνευστικού υπεραντιδρά, με αποτέλεσμα να προκαλείται πολύ σοβαρότερη φλεγμονή και βλάβη του πνευμονικού ιστού που είναι δυσκολότερο να επιδιορθωθεί (δεδομένου και του συνεχιζόμενου μετά την ανάρρωση ερεθισμού από το χρόνιο κάπνισμα) και οδηγεί αργότερα σε μόνιμες βλάβες (Χρόνια Αναπνευστική Πνευμονοπάθεια).
Χαρακτηριστικά ο καθηγητής Ιατρικής του Yale Jack A. Elias, M.D. παρομοιάζει την αντίδραση του αναπνευστικού αμυντικού συστήματος κατά του ιού της γρίπης σε καπνιστές «σαν να χτυπάει κανείς μια μύγα με ένα σφυρί», είναι δηλαδή πολύ ισχυρότερη από αυτή που χρειάζεται με συνέπεια να προκαλούνται σοβαρές τοπικές βλάβες στους πνεύμονες.

Σε μελέτη των γιατρών Murin S. και Bilello K.S. από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Respiratory tract infections: Another reason not to smoke. Cleveland Clinic Journal of Medicine 2005, 72(10):916-20) συνοψίζονται εργαστηριακά ερευνητικά δεδομένα και αποτελέσματα επιδημιολογικών ερευνών από δημοσιευμένες μελέτες. Με βάση αυτά τεκμηριώνεται ότι οι καπνιστές είναι ομάδα υψηλού κινδύνου για αναπνευστικές λοιμώξεις και πρέπει να κάνουν τα εμβόλια για τη γρίπη και τον πνευμονιόκοκκο και οπωσδήποτε να κάνουν προσπάθειες διακοπής του καπνίσματος. Παρουσιάζω τα κυριότερα σημεία και τις κυριότερες βιβλιογραφικές αναφορές.

Α) Το κάπνισμα μειώνει την άμυνα του αναπνευστικού συστήματος.
Ο καπνός σχηματίζει όταν καίγεται ένα αέριο μίγμα από σωματίδια (π.χ. πίσσας) που εναποτίθενται στους πνεύμονες και βλαβερές χημικές ουσίες (καρκινογόνες, οξειδωτικές, νικοτίνη, διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα) (McCusker K. Mechanisms of respiratory tissue injury from cigarette smoking. Am J Med 1992; 93:18S–21S).

Το βλαβερό αυτό αερόλυμα καπνού παραλύει (ακινητοποιεί) τους κροσσούς των κυττάρων του αναπνευστικού βλεννογόνου που έχουν σαν αποστολή να απομακρύνουν μηχανικά με την κίνησή τους προς τα έξω με τη βλέννα που παράγεται των εισερχομένων ιών και μικροβίων, με αποτέλεσμα αυτά να εισέρχονται ανεμπόδιστα και να διευκολύνουν τη νόσηση. Αυτό συμβαίνει και σε καπνιστές χωρίς συμπτώματα ή νόσο του αναπνευστικού (Foster WM, Langenback EG, Bergofsky EH. Disassociation in the mucociliary function of central and peripheral airways of asymptomatic smokers. Am Rev Respir Dis 1985; 132:633–639.)

Επίσης διευκολύνεται και η προσκόλληση των βακτηρίων στα επιθηλιακά κύτταρα του αναπνευστικού (Raman AS, Swinburne AJ, Fedullo AJ. Pneumococcal adherence to the buccal epithelial cells of cigarette smokers. Chest 1983; 83:23–27.)

Επίσης αποδείχτηκε ότι ακόμη σε καπνιστές χωρίς συμπτώματα ή νόσο του αναπνευστικού το κατώτερο αναπνευστικό που φυσιολογικά δεν πρέπει να έχει μικρόβια, αποικίζεται από τα μικρόβια του στόματος και του φάρυγγα (Qvarfordt I, Riise GC, Andersson BA, Larsson S. Lower airway bacterial colonization in asymptomatic smokers and smokers with chronic bronchitis and recurrent exacerbations. Respir Med 2000; 94:881–887.)

Το κάπνισμα δρα στο κυτταρικό μικροεπίπεδο αλλοιώνοντας τη μορφολογία και τη λειτουργία των κυττάρων που συμμετέχουν στη φυσιολογική φλεγμονώδη διαδικασία, αυξάνοντας τη διαπερατότητα αγγείων και επιθηλιακών κυττάρων και αυξάνοντας τον αριθμό των φαγοκυττάρων. Τα παραπάνω δείχνουν ότι στους πνεύμονες των καπνιστών υπάρχει μια εκσεσημασμένη σε σχέση με των μη καπνιστών φλεγμονώδης δραστηριότητα που προκαλεί χρόνιες τοπικές βλάβες με επακόλουθα την παραπάνω αναφερθείσα κλινική συμπτωματολογία, τη Χρόνια Αναπνευστική Πνευμονοπάθεια και την μεγαλύτερη ευαισθησία σε αναπνευστικές λοιμώξεις (Sundram FX. Clinical studies of alveolar-capillary permeability using technetium-99m DTPA aerosol. Ann Nucl Med 1995; 9:171–178, The BAL Cooperative Group Steering Committee. Bronchoalveolar lavage constituents in healthy individuals, idiopathic pulmonary fibrosis, and selected comparison groups. Am Rev Respir Dis 1990; 141:S169–S202, Hocking WG, Golde DW. The pulmonary-alveolar macrophage. N Engl J Med 1979; 301:580–587).

Β) Οι καπνιστές παθαίνουν συχνότερα λοιμώξεις του αναπνευστικού (ανώτερου και κατώτερου, δηλαδή από κοινά κρυολογήματα έως και πνευμονίες) και νοσούν σε βαρύτερη μορφή.

Αυτό έχει επιβεβαιωθεί από τη δεκαετία του ’60 σε μελέτες σε νέα άτομα (γυναίκες, στρατιώτες κ.ά.) που κάπνιζαν τουλάχιστον ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα και έπαθαν περισσότερες έως και διπλάσιες λοιμώξεις από μη καπνίζοντες, τα συμπτώματα της νόσου διαρκούσαν περισσότερες μέρες και τα ακροαστικά ευρήματα ήταν εντονότερα. (Haynes WF Jr, Krstulovic VJ, Bell AL Jr. Smoking habit and incidence of respiratory tract infections in a group of adolescent males. Am Rev Respir Dis 1966; 93:730–735, Parnell JL, Anderson DO, Kinnis C. Cigarette smoking and respiratory infections in a class of student nurses. N Engl J Med 1966; 274:979–984, Peters JM, Ferris BG Jr. Smoking and morbidity in a college-age group. Am Rev Respir Dis 1967; 95:783–789, Finklea JF, Hasselblad V, Sandifer SH, Hammer DI, Lowrimore GR. Cigarette smoking and acute non-influenzal respiratory disease in military cadets. Am J Epidemiol 1971; 93:457–462, Aronson MD, Weiss ST, Ben RL, Komaroff AL. Association between cigarette smoking and acute respiratory tract illness in young adults. JAMA 1982; 248:181–183, Bensenor IM, Cook NR, Lee IM, et al. Active and passive smoking and risk of colds in women. Ann Epidemiol 2001; 11:225–231, Cohen S, Tyrrell DA, Russell MA, Jarvis MJ, Smith AP. Smoking, alcohol consumption and susceptibility to the common cold. Am J Public Health 1993;83:1277–1283).

Μια σημαντική μελέτη για το παθητικό κάπνισμα μέσα στην οικογένεια, βρήκε ότι τα παιδιά καπνιστών παθαίνουν συχνότερες αναπνευστικές λοιμώξεις και χρειάζονταν συχνότερα νοσηλεία σε νοσοκομείο από τα παιδιά μη καπνιστών. (Peat JK, Keena V, Harakeh Z, Marks G. Parental smoking and respiratory tract infections in children. Paediatr Respir Rev 2001; 2:207–213).

Γ) Αυξημένα έως και διπλάσια κρούσματα ειδικά της ΓΡΙΠΗΣ και σοβαρότερη μορφή της νόσου έχουν επίσης επιβεβαιωθεί σε καπνιστές σε αρκετές μελέτες (Finklea JF, Sandifer SH, Smith DD. Cigarette smoking and epidemic influenza. Am J Epidemiol 1969; 90:390–399, Kark JD, Lebiush M, Rannon L. Cigarette smoking as a risk factor for epidemic a(h1n1) influenza in young men. N Engl J Med 1982; 307:1042–1046). Επίσης βρέθηκε έως και 1,78 φορές υψηλότερη ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ από γρίπη σε μακροχρόνια μελέτη σε βετεράνους στρατιωτικούς στην Αμερική. (Rogot E, Murray JL. Smoking and causes of death among U.S. veterans: 16 years of observation. Public Health Rep 1980; 95:213–222).

Δ) Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο βακτηριακής πνευμονίας (από Legionella, πνευμονιόκοκκο κ.ά. μικροβιακά αίτια) ακόμη και αν δεν υπάρχει υποκείμενη νόσος του αναπνευστικού συστήματος. Αλλά και η ύπαρξη της οφειλόμενης στο κάπνισμα Χρόνιας Αναπνευστικής Πνευμονοπάθειας αποδεδειγμένα αυξάνει τον κίνδυνο βακτηριακής πνευμονίας. Και είναι γνωστή η αυξημένη θνητότητα σε ασθενείς με βακτηριακή πνευμονία είτε πρωτοπαθούς είτε σαν δευτερογενούς επιπλοκής της γρίπης. (Lipsky BA, Boyko EJ, Inui TS, Koepsell TD. Risk factors for acquiring pneumococcal infections. Arch Intern Med 1986; 146:2179–2185, Straus WL, Plouffe JF, File TM Jr, et al. Risk factors for domestic acquisition of legionnaires disease. Ohio legionnaires Disease Group. Arch Intern Med 1996; 156:1685–1692, Almirall J, Gonzalez CA, Balanzo X, Bolibar I. Proportion of community acquired pneumonia cases attributable to tobacco smoking. Chest 1999;116:375–379, Farr BM, Bartlett CL, Wadsworth J, Miller DL. Risk factors for community acquired pneumonia diagnosed upon hospital admission. British Thoracic Society Pneumonia Study Group. Respir Med 2000; 94:954–963).

Ε) Επίσης το κάπνισμα ενοχοποιείται από άλλες μελέτες και για αυξημένη επίπτωση της ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ σε καπνιστές, και μάλιστα και σε νέα άτομα. Όμως και το ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ διευκολύνει την ανάπτυξη της νόσου και σε παιδιά που στο περιβάλλον τους υπάρχει ασθενής με φυματίωση. (Adelstein A, Rimington J. Smoking and pulmonary tuberculosis: an analysis based on a study of volunteers for mass miniature radiography. Tubercle 1967; 48:219–226, Gajalakshmi V, Peto R, Kanaka TS, Jha P. Smoking and mortality from tuberculosis and other diseases in India: retrospective study of 43000 adult male deaths and 35000 controls. Lancet 2003; 362:507–515, Alcaide J, Altet MN, Plans P, et al. Cigarette smoking as a risk factor for tuberculosis in young adults: a case-control study. Tuber Lung Dis 1996;77:112–116, Altet MN, Alcaide J, Plans P, et al. Passive smoking and risk of pulmonary tuberculosis in children immediately following infection. A case-control study. Tuber Lung Dis 1996; 77:537–444.)

Μετά απ’ όλα αυτά τι λέτε, θα συνεχίσετε το κάπνισμα; Η πανδημία μας δίνει την ευκαιρία να απαλλαγούμε από αυτή τη βλαβερή συνήθεια επαληθεύοντας το «ουδέν κακόν αμιγές καλού», ας την εκμεταλλευτούμε για να παραμείνουμε υγιείς και μετά τη νέα γρίπη.

.