Παιδεία και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές

Απόψεις και προτάσεις για την Παιδεία και το Εκπαιδευτικό Σύστημα

Β’ Μέρος: Παιδεία και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές (Η/Υ)

Το δεύτερο σκέλος του θέματος της έκθεσης των πανελλαδικών εξετάσεων έλεγε: «Να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης.»

Για μένα, εδώ είναι τα δύσκολα.

Αγαπάω τους Η/Υ, έχω επιμορφωθεί σε αντικείμενα Πληροφορικής και έχω επίσης συμμετάσχει σε εκπαίδευση καθηγητών στην παιδαγωγική της αξιοποίηση, από χρόνια με βοηθάνε στη δουλειά μου, βοηθάνε και την επικοινωνία, σ’ αυτούς γράφω αυτό το κείμενο. Δεν μπορώ να κάνω χωρίς Η/Υ. Μπορώ εύκολα να βρω να σας πω πολλά θετικά τους στοιχεία. Αλλά προσέξτε, οι Η/Υ έχουν μια δύναμη ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ, όπως και η τηλεόραση και ιδίως στους μικρότερους μαθητές. Δεν πρέπει ΠΟΤΕ να βασίσουμε την εκπαίδευση των μαθητών μας σ’ αυτούς (εκτός από ειδικές περιπτώσεις παιδιών με ποικίλα μαθησιακά προβλήματα όπου η βοήθειά τους είναι ανεκτίμητη). ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΒΑΣΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ, ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ. Φυσικά η αναμφίβολη αξία των βιβλίων έχει επαρκώς τεκμηριωθεί από την προηγούμενη ανάρτηση, αλλά εδώ θα δώσω μερικές ακόμη πληροφορίες για τη χρήση των Η/Υ στην εκπαίδευση.

Ανέφερα ήδη ότι συχνά στην εποχή μας η τεχνολογία των Η/Υ και του διαδικτύου στρέφεται ΕΝΑΝΤΙΟΝ ακόμη και της ύπαρξης των βιβλίων (συχνά προτείνεται η διανομή CD-ROM π.χ. με χαμηλότερο κόστος έναντι ενός εικονογραφημένου βιβλίου). Πολλοί εκπαιδευτικοί αλλά και άλλοι επιστήμονες θεωρούν ότι με τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας με τις αρχές του εποικοδομητισμού (Constructivism) ο μαθητής πρέπει απλώς να μάθει να βρίσκει εύκολα και γρήγορα τις πληροφορίες που θα χρειάζεται στη ζωή του με τη χρήση των Η/Υ, και να μην διαθέτει άσκοπο χρόνο να διαβάζει και να αποστηθίζει γνώσεις από βιβλία που πιθανόν να μην του χρειαστούν αργότερα. Η άποψη αυτή παραγνωρίζει την αξία του βιβλίου ως μέσο για την πνευματική ωρίμαση του μαθητή και θεωρεί ότι στην εποχή μας ο πρώτος λόγος ανήκει στην Τεχνολογία που είναι η απάντηση στη λύση των προβλημάτων διαβίωσης των ανθρώπων.

ΔΕΝ θα αρνηθώ φυσικά, αντιθέτως εκτιμώ ιδιαίτερα τις δυνατότητες της Τεχνολογίας να υποβοηθά τη μάθηση παρέχοντας εποπτικά σύγχρονα εργαλεία και διαδραστικές μεθόδους διευκολύνοντας τη χρήση σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας, με χρήση του διαδικτύου (εκπαιδευτικά sites) κ.λπ. και προσπαθώ να τα εντάσσω στη διδασκαλία. Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω πως η χρήση των βιβλίων, των χειρογράφων και της διαπροσωπικής επικοινωνίας καθηγητή – μαθητή που υποσκάπτεται συχνά από τις νέες τεχνολογίες είναι αναντικατάστατα για την πνευματική ωρίμαση των μαθητών.

«Αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης». Του βιβλίου με δυο λόγια με το computer. Πώς να συνταιριάξεις αταίριαστα πράγματα!! Την οθόνη με το χαρτί. Την άκοπη υπερπαραγωγή τυποποιημένων κειμένων με συρραφή λέξεων και φράσεων εκτυπωμένων σε Α4 σελίδες με την ομορφιά του βασανισμένου πνευματικά χειρόγραφου που έγινε βιβλίο. Το Google με την εγκυκλοπαίδεια και τα λεξικά. Το «ποντίκι» με το μολύβι. Τα εγκεφαλικά κύτταρα με τα microchips.

Δεν έχω γνωρίσει ούτε έναν άνθρωπο που να διάβασε ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο σε Η/Υ π.χ. στο διαδίκτυο, κι ας υπάρχουν χιλιάδες. Αντίθετα, δυστυχώς, έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους που από τότε που εθίστηκαν στον Η/Υ ΔΕΝ ξαναδιάβασαν ποτέ βιβλία, ΔΕΝ άνοιξαν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, ΔΕΝ έκαναν εργασίες μόνοι τους (μόνο COPY-PASTE), και ΞΕΧΑΣΑΝ να γράφουν, να εκφράζονται (παρά μόνο συντομογραφικά όπως στα κινητά). Γι αυτό έχω σοβαρές επιφυλάξεις, αντιρρήσεις, όταν ακούω τα περί πρόωρης εκμάθησης χρήσης Η/Υ στο Δημοτικό, ακόμη και στο Γυμνάσιο. Με τις πρόσφατες εξαγγελίες θα δοθούν 120 χιλιάδες «δωρεάν» laptop σε μαθητές Α’ Γυμνασίου. Να είστε σίγουροι, ότι θα απομακρύνουν τους μαθητές (ιδιαίτερα τους πιο αδύνατους) εντελώς από το σχολικό βιβλίο, θα χειροτερέψουν τη γραφή και την ορθογραφία τους, θα εμποδίσουν την δημιουργική τους έκφραση, θα χαλάσουν την όρασή τους (ρωτήστε και τους οφθαλμιάτρους για τη δράση των ακτινοβολιών στα μάτια τουλάχιστον στα μικρά ιδίως παιδιά), θα τους εθίσουν σε κακόγουστα, βίαια «παιχνίδια δήθεν» που θα προσβάλουν την ευαίσθητη ψυχή τους και η τάξη στο σχολείο θα μοιάζει με Internet Cafe όπου μόνο πνευματική εργασία δεν θα γίνεται, μόνο η μάθηση δεν θα προάγεται, ο καθηγητής θα είναι συνήθως αόρατος και βουβός για τους προσκολλημένους στις οθόνες μαθητές, η προσφορά του σχολείου στη νοητική εξέλιξη των παιδιών μας θα είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Βαρύ το τίμημα για το «δωρεάν», δε νομίζετε;

Προτείνω να δοθούν τα laptop σε ΟΛΟΥΣ τους μαθητές που αποφοιτούν από την Α’ Λυκείου, σαν κίνητρο επιμέλειας και κυρίως σαν ΒΡΑΒΕΥΣΗ των μέχρι τότε προσπαθειών τους. Τότε θα έχουν προλάβει να κατακτήσουν ένα ικανοποιητικό βαθμό πνευματικής ωριμότητας χωρίς να έχουν ανασταλεί από τον εθισμό στον Η/Υ, θα έχουν προλάβει να μάθουν ανάλογα με τις δυνατότητές του ο καθένας ορθογραφία, έκφραση, στοιχειώδη μαθηματικά, θα έχουν διαβάσει κάποια κείμενα, θα έχουν διδαχτεί πληροφορική και θα γνωρίζουν τους κινδύνους που αφθονούν στο διαδίκτυο και θα έχουν την ευκαιρία να τα χρησιμοποιήσουν πιο αποδοτικά και δημιουργικά. Όχι στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Εκεί θα είναι σε βάρος της μόρφωσής τους αλλά και της ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους. Βελτιώστε τον εποπτικό εξοπλισμό των σχολείων, φτιάξτε και εμπλουτίστε σχολικές βιβλιοθήκες, χαρίστε εξοπλισμό καλλιτεχνικών, μουσικών και αθλητικών δράσεων με τα χρήματα αυτά, βελτιώστε τα κτήρια, τις αίθουσες. Όλα αυτά τα έχουν περισσότερη ανάγκη.

Εν κατακλείδι: Η αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πάντα θα επιδιώκεται, αλλά θα αποβαίνει δυστυχώς πάντα σε βάρος του βιβλίου. Ας τα χρησιμοποιήσουμε με σύνεση για να περιορίσουμε τις δυσμενείς επιδράσεις στην πνευματική ανάπτυξη των μαθητών μας.